ZANJAI KA AUYAKU [THE HYENA AND THE SQUIRREL]: Karekare's Traditional Folktales

 

ZANJAI KA AUYAKU

Dindeno tiku! – Marza!

Dindeno na la ɗina bai sai ɗayi a ka ta zanjai ka auyaku.  To zanjai ka auyaku na tingenasu a fula waɗi, na tingenasu a fula waɗi, ka ba hnna yakara manga bai, muttan yakarasu a fula waɗi kawai, ka ba damfara nga bai.  Shikenan sai na biti na biti, sai zanjai barhnni da a ka ta hnni da na la wala a markau su walanka marka ɓi ye su gamati kasu mikesu ɗawe a fula waɗi.  

To ndanekau, sai zanjai da doku ta zanjai men ma yanate na rere, ma auyaku kuwa ndibkau men hnni a ka ta sabun.  To ganyatansunakau a gi markau.  Ndankam sai zabnasu a benu.   Zabanasuku a benu, dusu kuwa yananekau dokun su waɗi a bo sabun waɗi kuwa a zinci ta rere.  Kuma doku ma zanjai na kumɓaci, doku ma auyaku kuwa na simeri. 

To ndenekau ransuku a benu, na gaɓu ta ifisu, na gaɓu ta ifisu, auyaku na meni ka ada kaɗinko bai, sai nayi shiri ma muna ɓai ma damfarasu ne, gi mandi sa ifiyi ye, sai cirɗi a zu ben ma ɗakai, saka ya sai cirɗaka ifi, ngayam kuwa na zu gugutu ta men hnni.  To akau njamtakau, sai ndala kwaro ndetu da to dama su mayakasu ne.  Ndenekau burane ganga ma dan-dan-kirin, ku mento men yutaka ka dan-dan kirin kuwa tanka ka tikau a ben, ka gi ta fate bai, sai mukau faɗeke. 

To dukwane ganga, dukwane ganga.  Raneka a benu tanka kasu, sai auyaku badi bi mandi sa cirɗeke lim hnniíi.  To eli caɓtakau, sai fate hnni gazal.  Anya sai tilɗi dokuhnni ka ka ta sabun kulaɓ, sai ɗayi a bai doku niya, zanjai tanka ka hnni, reneka ɓuri ya ka hnni fateka bai.  Na gubɗuhnni na ruru, na gubɗuhnni na ruru, fatene daka-daka hnni.  Ndenekau a naka doku ka zu zinci, zinci kuɗka dabe.  Kafin baɗi doku hnni ma gubɗu tlanninki.  Baɗene doku, doku na jo bai, karshaɓ-karshaɓ a zu yali.  Zanjai dai tlaɗanehnni hande hnni sosai.   

Ndeneka a kwaro sai lamne baba auyaku a kwaro, sai da, “Na barne yasi a muni fa, na barne yasi a muni sosai, na gubɗenesunakau.”  Kane gubɗa hnni. 

Ndenekau, sai auyaku wali a kwar ta Meto cirka kwitato.  Cirne kwita ye waleneka ya na haɗu ta mento.  Zanjai ikaye sai nayi boni ka aiku ma kwita, sai zanjai zaitu lewi hnni a asa yasi ka caɗ ta auyaku barahnni kwita.  Lewi walikau, sai zabka kwita yi a bo hnni, sai zanjai limfati bo lewi sai da, “Ka waine menkayam kaye?” 

Da, “Ka caɗ ta baba auyaku.” 

Da, “To, ɗaci na la.”  Ndeneka a gi baba auyaku, da, “To, gi bandi ka waika menkaíi, ka la alane a don mu wali.” 

Da, “Um, um!  Na waikau ka kwar ta Meto fa!” 

Da, “A’a!  Kwar ta Metai ma, hnno na lano.” 

Da, “To, yeti shiri mu wali, amma sai ka girawa.” 

Jaga baɗa bai sai zanjai alka yasi a zu gadlai hnni, sai zayi tabi a far ta baka hnni, sai dukwa tabi buk-buk-buk-buk, da sa kwakwayrako ma gaja da jagau baɗatakau.  Ndenekau, sai auyaku da, “O’o,  jaga baɗa bai!” 

Ndehnni sai da jagau baɗatakau, sai wali, to, bo kwarai.  [Baba auyaku da],… “To, bo kwarai [ma Meto] kafuna ye, sai ka ɓalu caca ɓelu, waɗi ma afe, waɗi ma fate.”  Saida ndenekau, auyaku na don, sai da, “Bo kwaro anana warai!”  Sai bo kwarai afatau. 

Bo kwaro afatakau, sai gaɗasu, sai da, “Bo kwaro ngirki-ngiriɗ!”  Sai bo kwaro fato a kasu. 

Ndankau yanekau ba ta ɓanasu, sai da, “To, fatoma tum.”  Zanjai da sa fate bai se sa kumka gam.  Ku mento ro, hnni ba mbamba, da se sa waine gam.  Auyaku yetu cirot sai da, “Anana warai!”, sai bo kwaro afatau, sai fatahnni, sai da, “Bo kwaro ngirki ngiriɗ!”, sai yarata a ka ta zanjai. 

To fataka, zanjai ndenekau ka bo tame da, “Anana warai!”, sai da, “Ngirki ngiriɗ!”, bo kwaro sai na shaɗe a ka hnni, na tlaɗe a ka hnni.  “Bo kwaro gitlki gitliɗ!  Bo kwaro gitlki gitliɗ!”  Ka bai. 

Sai Ama Meto nanna.  Meto ndenekau, zanjai rahnni aka ta jigum ma indinto.  Dama yeka indinto a aka ta jigum wadi.  Sai zanjai rahnni akai, sai ndetu yeni indin a ka hnni, sai ale ruru aka ta jigum yi.  Sai da, “Aka ta jigum hnno ka nga?!”  Sai astu zanjai alese a mala sai lewai nguni a zuni ka jibo dadakese sosai. 

Walneka kwaro, kane auyaku na tingenonni a ka ta gunja na ɗimihnni, sai na gaɗe da, “Kawulele ma ka ta gunja, na gaɗi bi?” 

Sai da, “Sai ka bareno kwita.”  Sai barni kine mandi na gi  hnni. 

Sai auyaku kiye donni, kayahnni, ndai, tingi a donni, sai da tame, “Kawulele ma ka ta gunja, na gaɗi ko na gaɗi bai?”

 Da, “Sai ka barneno kwita.”  Sai ka gida ɓi, ka gida ɓi, sai da gutu kwita ma gi hnni kap, sai kayehnni a wale a kwaro ka jojo. 

Ndenekam, sai lamse da,  “Kai, baba auyaku, ankun na yene gubɗu a Metom, dita ɓi, ankun na kine bai.  Na taka ’yenetakau sosai, tati ka aguwa.  Meton, ka kala labarto ye, kai, Metai, ami ditau wam bai!”  Sai da, “To, har yene ishe!”  Kane, gubɗanehnni har yene ishe ma. 

Sai auyaku da, “Ance, ishe ma Metai, kamatikau mu kastuka sorum a kayi.”  Sai kume buto walanekau.  Da, “Naye, isheyi?” 

Da, “Ayam.”  Tima isheyi, da, “Yar na kase sorum akayi.” 

Da, “A’a, ka kase a ka ta ami bai.  Ka ba ta muno cilis wadi!” 

Ndanka a bice, na la kasa ya, da, “A’a, ka kase a ka ta ami bai.  Ka muno cilis wadi!”  Sai da, “Kai!  Menkai baya gubɗane dikau ka bi kuwa!”  Daci. 

Dindeno wayatako.